Loncat ke isi

Catur (gerak badan)

Deri Wikipédi, ènsiklopédi perdèo

Catur entu permaènan papan nyang dimaènin dua orang. Di atas papan nyang bentuknya persegi, dia punya 64 kotak, nyang jèjèran atawa bediri lapan petak. Sepèler mulain pakè enem belas anuan: lapan anak catur, dua kuda, dua gaja, dua bèntèng, atu setèr ama atu raja. Tujuan maènnya entu sepèler kudu ngancem nyekakin lawan sampè sekaksemat nyang bikin lawan kèok. Sekaksemat ya'entu anceman buat raja lawan wayah lawan kaga' gableg jalan.

Pas maèn, dua sepèler ganti-gantian mindain anuan-anuan caturnya ke kotak yang laèn. Nyang atu pakè warna puti èn jalan duluan ama nyang atu lagi pakè warna item. Tiap anuan catur ada cara jalannya sendèwèk buat nyerang anuan lawan.

Paguyuban catur udah nongol sejak abad ke-19. Perlombaan catur wayah gini diatur seantéro dunia ama FIDE (Fédération Internationale des Échecs, atawa Serèkat Catur Antérobangsa). Perlombaan Catur Dunia nyang pertama digelar taun 1886, dimenangin ama Wilhelm Steinitz. [1]

Banyak tukang ngaji sejarah yakin kalu permaènan catur yang pertama ntu dimaènin di lornya Hindi wayah kekaèsaran Gupta abad ke-6. Jenis catur enni digero Chaturanga, kata basa Sanskerta nyang artinya pat pasukan, lantaran anu-anuan caturnya Gupta dibagi-bagi kaya' militèrnya.[2] Sewayah abad nyang sama, tuker dagang ama budaya antara orang Hindi ama Parsi ngebikin catur permainan ini nyebar ke Parsi.[2] Nama-nama anuan catur ditarjim ke basa Parsi, tuladnya kata "raja" nyang ditarjim jadi "shah". Kata "sekaksemat" sendèwèk asalnya deri kata "shāh māt" (شاه مات), nyang deri basa Parsi artinya "raja kaga' ketulung" atawa "raja modar".[3]

Sebelon maèn, deri kiri ke kanan dijèjèrin anu-anuan caturnya; nyang puti dijèjerin kaya' berikut: bèntèng, kuda, gaja, setèr, raja, gaja, kuda, bèntèng. Anak catur atawa bidaknya dijèjèrin semua di depan. Anu-anuan nyang item ditaro ngadep di seberang papan.

Sepèler nyang puti jalan duluan, abis ntu nyang item jalan. Tiap gantian cuma atu anuan doang nyang gableg digerakin, kecuali kalo ngelakonin rokade atawa gerak tukaran raja ama bèntèng. Masing-masing anuan catur punya cara geraknya sendèwèk-sendèwèk; kalo bèntèng gableg maju-mundur atawa ngèrè-nganan, gaja gableg nyèrong-nyèrong. Kalo setèr gableg gerak ke semua-mua arah, kuda gableg gerak kaya' lèter L èn ngelompatin anuan laèn. Kalo anak catur cuma gerak atu kotak di adepan (gableg dua kotak kalo baru mulai), kecuali kalo "makan" anuan lawan, nyang mana pionnya kudu nyèrong. Nah, kalo bidaknya nyampé di seberang, bidaknya gableg jadi bidak yang udah diserang sebelonnya.

Lamun rajanya keancem, entu namanya digero' "sekak". Gerakan nyang gableg dilakonin ntu kalo rajanya kaga' dalem bahaya lagi. Ada tiga cara bakal keluar deri "sekak"; nyang atu makan anuan lawan yang ngancem raja, nyang dua ngelakonin rokade, ama nyang ketiga ntu kalo rajanya dipindah ke kotak yang aman.

Permaènan abis kalo lawan kena "sekaksemat", ya'entu rajanya lawan kaga' gableg gerak ke mana-mana kotak, atawa kalo lawan nyerah. Tapi permaènan gableg juga kaga' ada nyang menang atawa kalah, nyang disebut remis.[4]

  1. Mark Weeks. "1886 Steinitz - Zukertort". mark-weeks.com. Dipungut 2025-03-09.
  2. a b Murray H.J.R. (1913). A history of chess. Benjamin Press (first published by Oxford University Press). ISBN 0-936317-01-9. OCLC 13472872.
  3. Harper, Douglas; McCormack, Dan. ""Online Etymology Dictionary"". Diarsipin deri nyang asli tanggal 2012-11-02. Dipungut 2025-03-09.
  4. FIDE (2023-01-01). "FIDE Laws of Chess taking effect from 1 January 2023". handbook.fide.com. Dipungut 2025-03-09.

Sènggètan luar

[permak | permak sumber]