Baju kurung
Sablonan:Infobox clothing type
Baju kurung (hurup Arab Gundul: باجو كوروڠ) entu atu pakéan adat nyeng dipunya'in ama orang Melayu di Indonésia [1] ama Malésia [2][3]. Baju kurung sokanan dijuntrungin ama wadon. Ciri-ciri nyeng jadi kasnya baju kurung entu potongannya nyeng longgar di lobang lengen, beteng, ama dadanya. Pas dipaké, di bagéan nyeng paling bawa baju kurung sejajar ama ulu paha, cuma bakal kot-kotan juga' ditemuin nyeng manjang ampé sedengkul. Baju kurung ora dikancingin, melèngken ampir kaya' kaos biasa, cuma baju kurung ada juga' nyeng gableg kancing nyeng jumblahnya tiga baris. Baju kurung ora bekerah, saben ujungnya dikasi rènda-rènda. Berapa bagéannya sokanan diiasin sulam warna rada kuning emas.
Pas mulainnya baju kurung sokanan dipaké bakal keriaan gedéan orang Melayu ama orang wadon kerajaan, dipaké barengan ama kaèn songkèt bakal dijadiin sarungannya, macem-macem ias-iasan emas, ama tas kecil atawa kipas tèplèk. Tapi cuma, lantaran kebanyakan orang Melayu entu orang Islam, banyak juga' wadon nyeng maké ni baju kurung nyeng nggabregin ama kerudung, cuma èmangnya ada juga' nyeng ora nganggo. Wayah gini, baju kurung banyak dipaké ama ra'yat biasa baé, bakal dipaké boca mau ngaji, atawa ema'-ema' mau jalan ke pasar, sonder diserèntain ama ias-iasan nyeng mahal-mahal.
Pas mulainnya, gabregan baju kurung ama kaèn songkèt jadi bawaan dipaké ama orang wadon pas ada keriaan gedéan di kerajaan. Cuma, ngikut penjenggaran jaman, ra'yat biasa gè' mulain nganggo ni baju kurung, biar boca atawa orang gedé gè' nganggok bakal macem-macem keriaan.[4]
Sejarah Penjembaran
[permak | permak sumber]
Catetan deri Tiongkok ngasi pengabaran kalo ra'yat Melayu mau orang wadon atawa orang lanang pas abad ke-13 cuma nganggo bawaan baju doang. Juntrungin penjembarannya, orang wadon Melayu maké sarung nyeng modèlannya "ada kembennya", nya'entu ngelilit sarung ngelingkerin dada. Celana gè' mulain dianggo, nyeng modèlannya "Gunting Acéh", nya'entu celana nyeng panjangnya cuma sedikit ngeliwatin dengkul. Baju kurung tu jadi pakéan adat orang-orang Melayu nyeng sokanan ditemuin di berapa negata, kaya': Indonésia, Malésia, Bruné Darusalam, ampé Muang-Tay bekidul.[5]
Cuman terusannya budaya dagang ngaru-ngaruin budaya asing utamanya di Melaka nyeng jadi pelabuan kesohor ama tempat ngasonya orang-orang tajir pada deri seantèro dunia. Barang-barang deri Tiongkok, Hindi, Wètan-Tenga pada dateng, dah. Laèn deri dagang-dagangan, ni ihwal gè' bèbèrin orang Melayu ama cara bepakéannya tu orang-orang luar pada. Orang-orang Melayu nyomot Islam bakal dia pada punya pegangan agama ama ni jadi ngaru-ngaruin dia pada punya cara bepakéan soalnya di dalam ni agama kudu nutupin tu awrat mau orang wadon atawa orang lanang gè'. Ujungnya entu di taon 1400-an nyeng jadi wayah pakéan Melayu digambarin sedanta-dantanya dalem karya sastra sejarah Melayu Malay Annals. Ngiat ke Sejarah Melayu, Sultan Mansur Shah, penguasa keenam Melaka tau merboden orang wadon Melayu maké sarung atawa kaèn kemben deri bawa dada lantaran ora keliatan Muslimahnya pas entu wayah. Di sini bolé ditèngok kalo nongtotnya baju kurung lantaran uda dimulain kebiasaan bakal orang Melayu bakal nganggo baju kurung bakal nutupin dia pada punya awak.
Tunik entu ada aru-aruannya deri budaya Wètan-Tenga nyeng keliatan deri bentuk kerah baju nyeng dianggo ama orang Arab. Ngiat ke Judi Achjadi dalem buku "Pakaian Daerah Wanita Indonesia", baju kurung dikenalin ama orang-orang tajir Islam ama Hindi Kulon. Ni keliatan deri lèèr nyeng bentuknya kaya' tunik. Baju kurung pas wayah Melaka mulainnya potongannya ketat terus pèndèk juga'. Tun Hassan Temenggong, pangèran Bendahara Seri Maharaja Tun Mutahir, di Kesultanan Melaka pas abad ke-15, nya'entu orang nyeng mulain ngerobah potongan ni baju kurung jadi longgaran ama panjangan. Ngiat ke Dato' Haji Muhammad Said Haji Sulaiman dalem buku "Pakaian Patut Melayu", baju kurung kaya' nyeng dikenal wayah gini entu asalnya deri wayah guwernemèn Kesultanan Johor, Sultan Abu Bakar wayah taon 1800 di telok Belanga, Singapur. Selaèn tu juga', Mattiebelle Gettinger ngasi paham kalo baju kurung uda dianggo ama penari istana di Pelèmbang ama uda jadi macem pakéan nyeng kesohor di Sumatera wayah abad ke-20.
Ciri-ciri
[permak | permak sumber]
Baju kurung terdisionil potongannya, tuh, longgar, lengennya panjang, ama pesaknya ngelèbar di bawanya. Baju kurung nyeng dianggo ama orang wadon sokanan nganggonya disadur ama sarung nyeng ada iketannya, nya'entu "ombak mengalun". Baju kurung orang lanang dianggo ama celana (seluar) ama kaèn sampingannya.
Baju Kurung Orang Wadon ama Orang Lanang
[permak | permak sumber]Baju kurung aslinya entu macem pakéan nyeng dianggo ama orang lanang ama orang wadon. Cuma, wayah gini kebanyakan orang taunya, tuh, kalo baju kurung cuma dianggo ama orang wadon baé. Di Malésia, baju kurung bakal orang lanang kesohornya, tuh, disebut "baju Melayu". Di Indonésia, baju kurung bakal orang lanang disebut "telok belanga". Ni jadi salah kaprah, soalnya "telok belanga" entu atu macem deri baju kurung selaèn baju kurung "cekak musang". Baju kurung bakal lanang dianggo ama setèlan celana ama kaèn sampingannya.
Béda baju kurung orang wadon ama baju kurung orang lanang kalo ngiat ke buku "Pakaian Patut Melayu" entu:
- Baju kurung orang wadon entu ngebawain dengkul ama alas lèèrnya nyetèt ama ora ada kantongnya.
- Baju kurung orang lanang ngebawain bujur ama alas lèèrnya ngelonggar ama dilengkapin dua kantong.
- Baju kurung orang lanang entu keitung jadi celana (seluar) ama kaèn sampingan, sedeng baju kurung orang wadon entu keitung deri kaèn sarung nyeng ada iketan ombak mengalun.
- Baju kurung orang lanang ada punya alas lèèr ngelonggar sedeng alas lèèr baju kurung orang wadon entu nyetèt.[6]
Macem-Macem Baju Kurung
[permak | permak sumber]Ada dua macem baju kurung, nya'entu baju kurung telok belanga ama baju kurung cekak musang.
Baju Kurung Telok Belanga
[permak | permak sumber]Ni baju mulainnya dikenal di telok Belanga, Singapur, terus kesebar terus bakal ciri kasnya Kesultanan Johor, wabilkusus wayah abad ke-19. Enni juga' dibilas macem pakéan orang lanang nyeng dibilang uda dikira-kira ama Sultan Abu Bakar Daeng Ibrahim wayah taon 1866 bakal ngeriain pindahnya hopstat Johor deri Telok Belanga di Singapur ke Johor Baru. Dia juga nggabungin ciri-ciri kebudayaan orang Melayu, orang Bugis, ama orang Laut.
Baju kurung telok belanga ada punya alas lèèr nyeng melingker ama belaan di depannya. Di lingkeran lèèr bajunya dilapisin ama laèn kaèn nyeng dijait sembat halus, melèngken bagéan pinggiran lingkerannya dijait tulang belut halus. Bagéan ulu belaannya dikeja tempat bakal ngancingin baju nyeng digero' rumah kancing ama maké jaitan benang insang pari.
Potongan lengen bajunya panjang terus longgar, bekèkèk sapu tangan atawa bekèkèk gantung. Potongan badan lempeng ama ngembang di bawanya.
Cara nganggonya: Bakal orang lanang, BajuKurungSablonan:Pranala mati baju kuru telok belanga dianggo dengen baju nyeng dianggo di luar (nutupin) celana ama kaèn sampingannya. Ni baju dianggo ama bagéan lèèrnya nyeng dikancingin ama atu kancing. Kalo kancing nyeng dipaké diiket ama sebiji batu entu kancing digero' kancing garam sebuku. Kalo diiketnya ama berapa batu entu kancing digero' kunang-kunang sekebun.
Baju Kurung Cekak Musang
[permak | permak sumber]Baju kurung cekak musang kesawaban ama baju gamis nyeng sokanan dianggo ama orang-orang deri Wètan-Tenga. BAju gamis nyeng sokanan panjang dipèndèkin ampé ke bawa bujur ama dipasin dengen bentuk baju kurung telok belanga. Bentuk ni baju kurung percis sama ama baju kurung telok belanga, cuma bagéan lèèrnya ngaceng ama bagéan belaan di depannya ditutup ama tiga, lima, tuju, atawa sembilan kancing.
Ada pikiran bakal nganggep baju kurung cekak musang sipatnya kaya' lebi resmi kalo dibandingin ama baju kurung telok belanga. Orang-orang lanang Melayu sokanan nganggo ni baju bakal acara-acara nyeng kelima, kaya' orang-orang wadonnya nyeng nganggo baju kebaya'. Ni baju keserat dalem buku "Life and Customs" nyeng diserat ama R.O.Winstedt nyeng ditukil deri Logan, J.I.A. citakan taon 1909. Di dalemnya, keserat soal macem-macem baju nyeng digero' "baju kurung chikah munsang".
Cara nganggonya: Cara nganggo ni baju kurung cekak musang percis sama ama baju kurung telok belanga. Cuma kusus bakal orang-orang lanang, baju kurung dipasupin ke dalem kaèn sampingan (kaèn sampingan tu ngurubin bajunya). Ni kebalikannya deri baju kurung telok belanga nyeng bajunya dianggo di luar (ngurubin) kaèn sampingannya.
Baju Kurung Kédah
[permak | permak sumber]Baju kurung kédah dicayain asalnya deri daèrah lor ujung Malésia (keitung Muang-Tay Kidul), soalnya keméjanya mirip kaya' blos pèndèk nyeng dikeja pèndèk setinggi bujur di Muang-Tay bekidul. Baju kurung kédah keitung ala baju longgat nyeng dikeja deri kaèn katun dengen kembang-kembang kecit atawa kaèn kasa tebel/tipis nyeng langka ama potongan lèèrnya lonjong. Baju kurung kédah bisa diibaratin sebagé baju searian atawa baju basah. Gaya Kédah dianggep sebagé pakéan longgar terus juga' seari-ati nyeng kesohor di negara belilir Malésia.
Cara nganggonya: Baju kurung kédah dianggoin ama kaèn sarung. Kaèn sarung diiket dalem alur terus dipasupin ke bela kiri atawa kanannya.
Baju Kurung Pahang
[permak | permak sumber]Baju kurung pahang atawa nyeng kesohor digero' baju kurung rio-pahang juga' ada juntrungannya ama sejarah antara kedua negara bagéan Rio ama Pahang. Cuman, Rio ama Pahang entu dua negara bagéan nyeng jau-jauan, cuma ubungan budaya ama politiknya uda mulain lèngkèt pas jaman Kesultanan Melaka nyeng ditonjolin dengen dikejanya pakéan nyeng kesohor disebut baju kebaya belanja atawa turki. Bédanya ama baju kurung pesak, kedua sisi baju kurung rio-pahang ada punya pesak nyeng bulunya alus nyeng diubungin ama kèkèk gantung. Ni keméja bekerah tinggi beneran bisa ngebèngbat bakal dianggo ama tuju atawa sembilan kancing.
Kelengkepan
[permak | permak sumber]Ada berapa macem laèn pakéan nyeng sokanan dianggo barengan ama baju kurung.
Kelengkepan bakal Orang Wadon
[permak | permak sumber]Sarung
[permak | permak sumber]Baju kurung sokanan dipasangin ama sarung, terus tu sarung dianggo ama iketan ombak mengalun, nya'entu lepitan kaèn nyeng dilepit-lepit nyeng ketempo' kaya' ombak. Ni lepitan ada di bagéan kiri atawa kanan awak.
Kaèn Dagang
[permak | permak sumber]Kaèn dagang nya'entu kaèn sarung nyeng dianggo bakal kerèdong pas wayah pegi-pegian. Enni dimaksut bakal ngelindungin dèwèk deri panasnye metaari. Kalo-kalo lagi di dalem pangkèng, tu kaèn dagang diiket di pinggang atawa digantèl di lengen.
Selèndang
[permak | permak sumber]Selèndang sokanan disampirin di pundak. Kalo lagi nganggo kaèn dagang, deripada nganggo selèndang panjang sokanan nyeng dianggo tu kaèn mantul. Kaèn mantul nya'entu semacem selèndang pèndèk nyeng disulam bakal disampir di pundak kalo-kalo lagi nganggo kaèn dagang sebagé kelengkepan baju kurung.
biasanya disampirkan di bahu. Jika sedang memakai kain dagang, alih-alih memakai selendang panjang biasanya yang dipakai adalah kain mantul. Kain mantul adalah semacam selendang pendek bersulam, disampirkan di bahu apabila sedang memakai kain dagang sebagai kelengkapan baju kurung.
Kelengkapan bakal Orang Lanang
[permak | permak sumber]Celana
[permak | permak sumber]Bakal orang lanang, baju kurung sokanan dipasangin ama celana panjang nyeng digero' seluar.
Macem seluar nyeng dianggo:
- Seluar panjang: celana panjang nyeng nyampé ke atas dampal kaki.
- Seluar Acéh: celana nyeng nyampé dengkul lebi dikit ampé ke kena betis.
- Seluar katuk; celana nyeng nyampé dengkul.
- Seluar sampit; celana yang nyampé paha doang.
Kalo orang lanang nganggo baju kurung ama saru doang sonder nganggo celana, ni bakal digero' ketumbing. Sokanan ni macem nganggonya cuma bakal di dalem ruma atawa bisa juga' bakal ke mesigit.
Kaèn Sampingan
[permak | permak sumber]Kaèn sampingan nya'entu kaèn nyang barengan dianggo ama baju ama celana.
Ada berapa cara nganggo kaèn sampingan:
Iketan Gancong
[permak | permak sumber]Iketan gancong nya'entu cara nganggo kaèn sampingannya maké kaèn lepas. Kaèn dilibet di pinggang terus sebelon nyampé ke ujung kaèn, ni kaènnya "digancong", nya'entu kaènnya disampir sembari mbagènin ujung kaènnya njuntéan ke bawanya.
Iketan Kembung
[permak | permak sumber]Iketan kembung nya'entu cara nganggo kaèn sampingan nyeng sokanan dianggo ama pengantèn lanang dalem keriaan kawinan orang Melayu. Kata "kembung" asalnya deri kesan nggembung wayah nganggo ni iketan. Kaèn sarung dibetot ke bagéan tenga atawa pinggiran awak bakal terusannya diiket terus disimpul bakal macem-macem cara bagèn entu keiket di pinggang.
Iketan Lingkup
[permak | permak sumber]Iketan lingkup nya'entu cara nganggo kaèn sampingan nyeng paling sering dianggo ama orang-orang. Kaèn sarung digulung ke atas terus dilingkup ke bagéan depan atawa bagéan samping. Percis kaya' cara nganggo sarung bakal hajat seari-ari.
Tingkatannya bakal Orang-orang
[permak | permak sumber]Ada aturan sendèwèk bakal baju kurung bakal orang-orang Melayu nyeng diliat deri dia pada punya kasta. Ni aturan ketat banget diajarin deri jaman baheula, cuma wayah gini uda ora tapi ketat lagi. Tuladnya entu soal warna. Raja ama sedulur-sedulurnya bisa maké warna apa baé nyeng dipinginin, cuma warna kuning jadi dia pada punya ciri kas. Orang-orang kadanan maké warna nyeng sama (kuning) kalo lagi acara-acara nyeng kelima. Buat dia pada nyeng ada punya jawatan tinggi nganggo sedondon, nya'entu baju kurung, celana, kaèn sampingan, ama tanjak nyeng kudu keitung deri baan, warna, ama pola nyeng seroman. Ra'yat biasa nganggo baju kurung ama tutup pala, kaya' destar atawa songkoh
Ruju'an
[permak | permak sumber]- ↑ "Baju Kurung Basiba". Kemendikbud. Dipungut 17 January 2022.
- ↑ "Royal and Palace Cutoms:Dresses For Ceremonies And Functions". Perpustakaan Negara Malaysia. Dipungut 20 July 2010.
- ↑ "Pakaian Tradisi". Kementerian Kebudayaan, Belia dan Sukan of Brunei. Diarsipin deri nyang asli tanggal 4 April 2010. Dipungut 20 July 2010.
- ↑ "Mengenal Baju Adat Kesultanan Deli, Busana Jokowi di Upacara Harlah Pancasila". detiksumut (dalem basa Indonésia). 2023-06-01. Dipungut 2023-10-02.
- ↑ Sumitro, Fria. "Mengenal Baju Adat Kesultanan Deli, Busana Jokowi di Upacara Harlah Pancasila". detiksumut (dalem basa Indonésia). Dipungut 2023-11-11.
- ↑ Sumitro, Fria. "Mengenal Baju Adat Kesultanan Deli, Busana Jokowi di Upacara Harlah Pancasila". detiksumut (dalem basa Indonésia). Dipungut 2023-10-02.
Sènggètan luar
[permak | permak sumber]- Baju Kurung di Batam Pos Archived 2009-12-16 at the Wayback Machine